گزینه‌هایی برای رهبری طالبان

گزینه‌هایی برای رهبری طالبان

ملااختر محمدمنصور، وزیر سابق راه و حمل‌ونقل دولت طالبان در سال ١٩٦٠ میلادی در ولایت قندهار به دنیا آمد. او از قبیله اسحق زی پشتون است. او در سال ٢٠٠٦ به افغانستان بازگشت و عضو شورای رهبری طالبان شد. او فرماندار در سایه قندهار بود و بر اساس گزارش‌ها دستی در قاچاق موادمخدر داشت. ملااختر محمد به طور مستقیم در برنامه‌ریزی حملات علیه مراکز ولسوالی‌ها و هماهنگی بمب‌گذاران انتحاری که به مرگ‌ومیر افغان‌های بی‌گناه منجر شد، نقش داشت. در سال ٢٠١٠  و پس از بازداشت ملابرادر در کراچی، ملاعمر رهبر طالبان، ملااختر محمد را به عنوان جانشین ملابرادر معرفی کرد. او به زبان‌های عربی، دری، پشتو و اردو مسلط است. او را یکی از رهبران میانه‌رو طالبان می‌دانند که نقش مهمی در پیشبرد مذاکرات صلح این گروه و دولت افغانستان داشته است. اگرچه بسیاری از منابع او را جانشین احتمالی ملاعمر معرفی کرده‌اند اما برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که  به دلیل انتشار خبر کشته‌شدن ملاعمر توسط ملااختر و گل‌آقا، جایگاه او در میان طالبان خدشه‌دار شده است.
ملابرادرآخوند نیز یکی دیگر از جانشین‌های احتمالی ملاعمر است. او در سال ۱۹۶۸ در ولسوالی دهراوود ولایت ارزگان در جنوب افغانستان متولد شد. او در مدارس دینی درس خوانده و گفته می‌شود  با قبیله پوپلزایی از قبایل قندهار (جایی که حامد کرزی رئیس‌جمهوری افغانستان متولد شده) نسبت دارد. ملابرادر یکی از چهار نفری است که در سال ۱۹۹۴ گروه طالبان را به رهبری ملاعمر تأسیس کردند. ملابرادر از فرماندهان مورد اعتماد رهبر گروه طالبان شناخته می‌شد که در سال ۲۰۱۰، در شهر کراچی در جنوب پاکستان بازداشت و روانه زندان شد. ملاعمر در زمان حیاتش، ملابرادر و ملاعبیدالله را به عنوان معاون خود انتخاب کرد. بر اساس برخی گزارش‌ها، او در سال ٢٠١٣ به همراه چند نفر از رهبران طالبان از زندان آزاد شد. با این همه برخی دیگر از گزارش‌ها حاکی از آن است که او هنوز هم در یک منزل امن در شهر کراچی نگهداری می‌شود. می‌گویند او رابطه نزدیکی با طیب آقا، رهبر سیاسی طالبان در قطر دارد.
ملامحمد یعقوب، پسر بزرگ ملاعمر هم یکی از گزینه‌های روی میز طالبان است.  او که ٢٦ ساله است، به‌تازگی از مدرسه دینی کراچی فارغ‌التحصیل شده است. با این حال برخی رهبران طالبان بر این باورند که ملایعقوب کم‌سن‌وسال است و ممکن است هنوز برای رهبری طالبان مناسب نباشد. یکی از رهبران طالبان هم گفته ملاعمر هیچ‌گاه تمایل نداشته که یکی از اعضای خانواده‌اش جانشین او شوند.

تأیید خبر مرگ ملا محمد عمر، رهبر طالبان از سوی دولت پاکستان

تأیید خبر مرگ ملا محمد عمر، رهبر طالبان از سوی دولت پاکستان

مرگ از نو

بنیادگرایان طالبان در افغانستان اکنون سال‌هاست که در هر بزنگاهی، تمامی سرمایه سیاسی خود را تنها در یک سبد ریخته‌اند. فرقی نمی‌کند اگر سربازان آمریکایی راه خروج از افغانستان را درپیش گیرند، انتخابات ریاست‌جمهوری کشور را در بن‌بستی چندین ماهه فرو برد یا خلیفه خودخوانده و مرئی داعش، شبه‌نظامیان طالبان را جذب خود سازد؛ ساختار رهبری طالبان تنها بر یک نکته تأکید دارد: ملا محمد عمر، رهبر امارت اسلامی افغانستان که از سوی وفادارانش با لقب امیرالمومنین یاد می‌شود، همچنان زنده است و بر تمامی فعالیت‌های جهادی طالبان نظارت دقیق دارد. اما شبح نامرئی ملاعمر و گمانه‌زنی‌های گاه‌وبیگاه پیرامون مرگ او حتی حوصله پیروان او را نیز سر برده است؛ چنان‌که یک‌هفته‌ای است باوجود چشم‌انداز برقراری صلح با دولت وحدت ملی افغانستان، شاخه‌ای انشعابی از طالبان پیش‌قدم اعلام خبر مرگ رهبر این گروه بنیادگرا شده است. جنبش اسلامی محاذ فدایی افغانستان که مخالف سرسخت مذاکرات صلح با کابل است، درحالی هفته گذشته از کشته‌شدن ملاعمر در نزدیک به دو سال پیش خبر داده بود که گزارش‌ها حکایت از آن دارند مقامات پاکستانی نیز، که در مذاکرات صلح نقش میانجی را بر عهده دارند، خبر مرگ رهبر طالبان را به اطلاع مقامات دولتی افغانستان رسانده‌اند. دولت پاکستان در شرایطی مدعی شده است که ملاعمر قریب به دو سال پیش بر اثر بیماری سل درگذشته است که یکی از وزرای سابق امارت اسلامی افغانستان نیز، که امروزه نقشی مهم در شورای رهبری این گروه دارد، ادعای مقامات پاکستانی را تأیید کرده است. او که به‌شرط عدم‌افشای نام خود با یک خبرگزاری پاکستانی گفت‌وگو کرده، اعلام داشته جسد ملاعمر پس از شناسایی توسط پسرش، دوسال‌و چهار ماه پیش در خاک افغانستان و در نزدیکی مرز پاکستان دفن شده است. این درحالی است که ظفر هاشمی، معاون سخنگوی دولت، ضمن تأیید دریافت گزارش‌هایی مبنی‌بر مرگ ملا محمدعمر، اظهار کرده گزارش‌های دریافتی اعتباری نداشته و دولت کمیته‌ای حقیقت‌یاب برای بررسی صحت این ادعاها تشکیل داده است. با تمام این اوصاف و در شرایطی که مرگ ملاعمر و چگونگی آن، هم‌چون همیشه محل تردیدهای فراوانی است، به نظر می‌رسد خلأ قدرت احتمالی در ساختار رهبری دوپاره طالبان، قادر خواهد بود به‌راحتی آینده مذاکرات صلح با دولت وحدت ملی را در هاله‌ای از ابهام فرو برد. اگر بیانیه دو هفته پیش ملاعمر مبنی‌بر حمایت همه‌جانبه او از حق مشروع طالبان در بهره‌گیری از تمامی مسیرهای قانونی برای برقراری صلح، فارغ از صحت و سقم آن، به فضای مذاکرات صلح، که اولین دور آن در ابتدای ماه جاری میلادی برگزار شده بود، رنگی از امید بخشید، اکنون خبر مرگ احتمالی او طرفین را از میز مذاکرات به پشت درهای بسته بازگردانده است. کابینه وحدت ملی درحالی در هفته گذشته جلساتی با محوریت بررسی تبعات مرگ ملاعمر تشکیل داده است که گفته می‌شود شورای رهبری طالبان روز گذشته به‌منظور انتخاب رهبر آتی این گروه گردهم آمده است. رهبران طالبان در حالی سرِ آن دارند تا پیش از برگزاری دور بعدی مذاکرات صلح در پاکستان و تا پایان ماه جاری میلادی، جانشین رهبری را معرفی کنند که برای نزدیک به ٢٠ سال، هدایت این گروه را برعهده داشته است و زمزمه کشته‌شدن او از دو سال پیش به این سو، طالبان را به سه شاخه مجزا تقسیم کرده است؛ چنان‌که امروز بدون‌شک قدرت چانه‌زنی رهبران موافق، مخالف و بی‌طرف طالبان نسبت به مذاکرات صلح با کابل، نقش بسزایی در تعیین جانشین رهبر شوخ طالبان خواهد داشت. در این میان، گمان می‌رود گزینه‌های رهبری آتی طالبان از سه مورد تجاوز نکند: ملابرادر آخوند، معاون پیشین ملاعمر که هنوز آزادی او از زندان پاکستان محل تردید است؛ ملا اختر منصور که به‌گفته سخنگوی شاخه مخالفان صلح، مسئول قتل ملاعمر بوده است؛ و ملایعقوب، فرزند ارشد ملاعمر که سن اندکش مانع بزرگی بر سر راه انتخاب او به‌شمار می‌آید.

مروری بر زندگی ملاعمر

مروری بر زندگی ملاعمر

ملامحمد عمر، فرزند مولوی غلام نبی، در سال ۱۹۶۰ میلادی در قریه «چاهِ همت» در شهرستان خاکریز ولایت قندهار دیده به جهان گشود.
ملاعمر در هشت‌سالگی برای فراگیری علوم دینی به مدرسه ابتدایی شهر «کهنه» شهرستان دهراود ولایت ارزگان رفت و دوره ابتدایی و متوسطه تعلیمات دینی را در همین مدرسه با موفقیت به اتمام رساند. اما مرحله تحصیل تعلیمات عالی دینی به‌دلیل شروع حاکمیت رژیم کمونیستی در سال ۱۹۷۸میلادی نیمه‌تمام ماند و ملاعمر به‌ سوی جبهه‌های جهاد حرکت کرد.
او مبارزات خود را از پایه‌گذاری جنبش (موسوم) به انقلاب اسلامی در شهرستان دهراود ولایت ارزگان آغاز کرد و بیش از سه سال همراه با مجاهدان منطقه در جنگ‌های مستقیم علیه کمونیست‌ها شرکت کرد.
در سال ۱۹۸۳ میلادی با هم‌سنگران خود به‌دلیل انسجام بهتر فعالیت‌های جهادی، به شهرستان «میوند» ولایت قندهار رفت و آنجا به نیروهای «فیض‌الله آخوندزاده»، که فرمانده مشهور جهادی بود، پیوست. او که در نتیجه استعداد و قابلیت‌های نظامی مسئولیت مستقل یک جبهه را به دست گرفته بود، تا سال ١٩٩١ در تمامی عملیات‌ها شرکت داشت.
ملاعمر در جریان عملیات‌های نظامی مستقیم با متجاوزان روسی، چهاربار زخمی شده و در آخرین‌بار چشم راست خود را نیز از دست داد. هم‌زمان با سقوط حاکمیت کمونیستی نجیب‌الله و آغاز جنگ‌ داخلی در سال ۱۹۹۲ میلادی، ملاعمر اسلحه را از شانه‌اش برداشت و در منطقه تحت کنترل خود در کنار مسجد «حاجی‌ابراهیم» در قریه «گیشانو»، سنگ حصار شهرستان میوند ولایت قندهار یک مدرسه دینی احداث کرد. او که پس از ١٤سال مشکلات جهادی، تعلیمات شرعی ناتمام خود را تمام کرده و به فراگیری دروس دینی روی آورده بود، پس از سقوط رژیم کمونیستی و هرج‌ومرج عمومی، نشست‌هایی به‌همراه دیگر مجاهدین برگزار می‌کرد. در این نشست‌ها که با سرپرستی مولوی سیدمحمد صاحب برگزار می‌شد، به ملاعمر گفته شد باید علیه فساد قیام کرده و تمام علما از او حمایت خواهند کرد. ملاعمر در ‌تاریخ ۱۵ محرم‌الحرام ۱۴۱۵، اساس (جنبش) تحریک اسلامی را از همین مجلس گذاشت و در قدم نخست، ولایت قندهار و بعد از آن مناطق بیشتری را تحت تسلط خود درآورد. هنگامی‌که بیشتر مناطق کشور تحت تسلط طالبان درآمد، جمع زیادی از علما و شیوخ افغانستان که تعداد آنان بالغ بر ‌هزارو٥٠٠ نفر بود، در ‌تاریخ ۱۵ ذی‌القعده ۱۴۱۶ هجری قمری در نشستی در قندهار، با تأیید امارت (دولت طالبان)، به ملاعمر لقب «امیرالمومنین» دادند. در ‌تاریخ ششم مهر ۱۳۷۵هجری شمسی کابل، پایتخت افغانستان، نیز تحت تسلط امارت اسلامی درآمد و متعاقب آن تمام مناطق مرکزی و شمالی افغانستان (٩٥‌ درصد از کشور) به کنترل امارت اسلامی درآمد.

خبر مرگ ملا عمر،چرا حالا؟

چرا حالا؟

خبرگزاری تسنیم: در حالی که تاکنون بارها خبر مرگ ملا محمد عمر رهبر طالبان افغانستان منتشر شده است، اما هیاهوی ایجاد شده در برهه کنونی به سؤالی مهم برای کارشناسان و تحلیل‌گران تبدیل شده است.

نسخه قابل چاپ

به گزارش دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم، از حدود دو هفته گذشته مطلبی به نقل از یک گروه جداشده از طالبان افغانستان به‌نام «محاذ فدایی» روی خروجی رسانه‌ها قرار گرفت که ادعا می‌کرد ملا محمد عمر رهبر گروه طالبان افغانستان دو سال پیش توسط «ملا اختر محمد منصور» جانشین خود کشته شده است.

اینکه در این زمان و اینکه چه گروهی این خبر را منتشر کرده است خود سؤالاتی را به وجود می‌آورد که در زیر به آن‌ها پاسخ داده خواهد شد:

«محاذ فدایی» چه گروهی است؟

هم‌زمان با بالا گرفتن حضور عناصر وابسته به گروه تروریستی داعش در برخی مناطق افغانستان و پاکستان، برخی نیروهای شبه‌نظامی که به‌دلایل مختلف با طالبان افغانستان زاویه پیدا کرده بودند کم‌کم راه خود را از این گروه جدا کرده به گروه تروریستی داعش پیوستند.

از جمله آن گروه‌ها می‌توان به برخی شاخه‌های تحریک طالبان پاکستان به‌رهبری عمر خراسانی و گروه محاذ فدایی اشاره کرد.

روزنامه هشت صبح چاپ کابل در معرفی این گروه می‌نویسد: ظاهراً محاذ فدایی یک گروه انشعاب یافته از طالبان است؛ وقتی مذاکرات سال 2013 طالبان و آمریکایی‌ها در قطر علنی شد، محاذ فدایی اعلام موجودیت کرد.

کسی‌ که خود را سخنگوی این محاذ می‌خواند، اعلام کرد: آنان با مذاکرات قطر مخالف هستند.

به این ترتیب راه این گروه از شورای کویته جدا شد؛ از بیانیه‌های محاذ فدایی بر می‌آید که این دسته، بیشتر از شورای کویته به سازمان اطلاعات نظامی ‌پاکستان نزدیک است.

این سازمان مسئولیت قتل «ارسلا جمال»، والی پیشین ولایت لوگر را به عهده گرفت؛ ارسلا جمال کسی بود که با طالبان پاکستانی از جمله «لطیف‌الله محسود»، تماس نزدیک داشت.

گفته می‌شود لطیف‌الله محسود، پس از ملاقات با ارسلا جمال در راه بازگشت به پایگاهش توسط نیروهای آمریکایی دستگیر شد و مدتی بعد از اعلام بازداشت لطیف‌الله محسود، حادثه ترور ارسلا جمال به وقوع پیوست.

محاذ فدایی یک اعلامیه شدید‌الحن علیه هند و حضور دیپلماتیک این کشور در افغانستان نیز صادر کرد.

در آن اعلامیه آمده بود: اکثریت جمعیت هند مسلمان نیستند و به همین دلیل مجاز نیست که این کشور به مردم افغانستان کمک کند؛ این موضع‌گیری شبیه موضع‌گیری‌های مقام‌های ارتش پاکستان است.

علاوه بر این به نظر می‌رسد درگیری‌های شدید اخیر میان طالبان افغانستان و عناصر وابسته به گروه تروریستی داعش که در اکثر مناطق این کشور از جمله در ولایات فراه و لوگر با پایان نبرد به نفع گروه طالبان، حامیان داعش را به شدت خشمگین ساخته است.

برخی از کارشناسان پنهان بودن ملا محمد عمر رهبر طالبان افغانستان را به عنوان دستاویزی برای عناصر وابسته به داعش دانسته که آن‌ها تلاش دارند از این طریق اینگونه القا کنند که طالبان رهبر نداشته و اکنون همه باید از ابوبکر بغدادی به عنوان رهبر مسلمانان جهان تبعیت و پیروی کنند.

تلاش رسانه‌ای پاکستان برای انتشار خبر مرگ ملا عمر

آنچه واضح است این است که خبر مربوط به مرگ ملا محمد عمر از سوی افراد ناشناس پاکستانی و رسانه‌های وابسته به ارتش این کشور منتشر می‌شود.

همانطور که روزنامه هشت صبح می‌نویسد، گروه محاذ فدایی که خبر مرگ ملا محمد عمر را منتشر کرده وابسته به سازمان اطلاعات ارتش پاکستان بوده و اکنون زیاد دور از ذهن نیست که نظامیان پاکستانی از این گروه خواسته باشند تا منبع این چنین خبری باشد.

اما اینکه چرا پاکستانی‌ها به دنبال انتشار این خبر بوده‌اند خود مهم است:

پاکستانی‌ها به شدت دنبال این موضوع هستند که نشان دهند به طور کامل بر طالبان تسلط داشته و اگر تصمیم بگیرند می‌توانند مذاکرات رسمی میان طالبان و دولت کابل را برگزار کنند.

طی ماه‌های گذشته نیز پاکستانی‌ها تمام تلاش خود را به کار بستند تا طالبان را پای میز مذاکره بنشانند که با توجه به شواهد موجود تاکنون موفق به این امر نشده‌اند.

برخی کارشناسان بر این باورند که عدم تمکین طالبان افغانستان از پاکستان برای حضور رسمی در مذاکرات صلح به شدت نظامیان پاکستانی را خشمگین ساخته است.

وحید مژده از مقامات حکومت طالبان و آگاه مسائل این گروه چندی پیش در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم، داعش حاضر در افغانستان را ساخته پاکستان دانست که تلاشی است برای جایگزینی طالبان در افغانستان. طالبان با مبارزه شدید علیه عناصر وابسته به داعش در کشورشان این پیام را به پاکستانی‌ها دادند که با حضور این گروه تروریستی مخالفند. این موضوع خود نیز می‌تواند باعث رنجش خاطر پاکستانی‌ها باشد.

برخی رسانه‌ها دلیل اینکه شایعه مرگ ملا عمر رهبر طالبان افغانستان همزمان با برخی ناکامی‌ها در دور نخست این مذاکرات منتشر می‌شود را نوعی دلیل عصبانیت پاکستان از رهبران طالبان می‌دانند و از این طریق قصد دارند تا در بدنه رهبری طالبان شکاف ایجاد کنند.

کارشناسان مسائل افغانستان نیز بر این باورند که شایعه استعفای طیب آغا رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر نیز در همین راستا منتشر شده است زیرا پاکستانی‌ها بر این اعتقادند که اگر بتوانند میان رهبران طالبان در قطر و رهبران این گروه در پاکستان اختلاف ایجاد کنند، می‌توانند به اهداف خود برسند.

تناقض در رفتار سیاستمداران

بی‌بی‌سی فارسی دقایقی پیش با انتشار خبر مرگ ملا عمر مدعی شده است که ریاست‌جمهوری افغانستان در نشستی خبری موضوع مرگ رهبر طالبان را تأیید خواهد کرد.

نکته قابل توجه این است که انتشار خبر ملا عمر موضوع جدیدی نیست و سال گذشته امنیت ملی افغانستان اخباری در این زمینه را منتشر کرده بود با این حال هفته گذشته و پس از انتشار پیام عید ملا عمر، محمد اشرف‌غنی رئیس‌جمهور افغانستان و برخی نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد از این پیام که حامل طرفداری رهبر طالبان از مذاکرات صلح بوده استقبال و تشکر کردند.

این تناقض وجود دارد که با توجه به اطلاعات ارائه شده از سوی پاکستانی‌ها به رهبران حکومت وحدت ملی افغانستان مبنی بر کشته شدن ملا عمر، چرا رهبران دولت کابل و نهادهای بین‌المللی تا این حد نسبت به پیام عید وی موضع مثبت نشان داده‌اند.

با این حال گروه طالبان افغانستان در مورد این خبر واکنش رسمی نشان نداده‌اند و هنوز این خبر از سوی منابع رسمی در افغانستان و پاکستان تأیید نشده است.

حال باید منتظر ماند و دید که در صورت تأیید این خبر، آینده رهبری طالبان و مذاکرات صلح به کجا خواهد انجامید.

ملا عمر مرد

تاریخ انتشار: ۰۷ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۳:۳۱

تأیید خبر مرگ رهبر طالبان

المیادین از تأیید مرگ دو سال پیش ملا محمد عمر خبر داد.

باشگاه خبرنگاران: شبکه خبری المیادین در خبری فوری به نقل از یک منبع دولتی افغانستان اعلام کرد پاکستان خبر مرگ دوسال پیش ملا محمد عمر، رهبر طالبان را تأیید کرده است.

خبر مرگ ملا عمر در حالی تأیید می شود که مدت هاست از رهبر طالبان هیچ مصاحبه صوتی و یا تصویری منتشر نشده است و تنها پیامهایی کتبی از سوی او به مناسبت اعیاد منتشر می شود. همچنین در حالی که دور دوم مذاکرات مستقیم نمایندگان دولت افغانستان و طالبان تا چند روز دیگر برگزار می شود، گزارش ها از تشدید اختلافات در رده های بالای طالبان برای تصاحب رهبری این گروه حکایت دارد.