نجف مهدی پور: ترکیه و اشتباهی استراتژیک

ترکیه و اشتباهی استراتژیک

نجف مهدی پور کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای

ظرف چهار، پنج  سال اخیر ترکیه  اشتباهات  مستمری  را در منطقه خاورمیانه مرتکب شده  است ، اشتباهاتی که ناشی از تحلیل نادرست ترک ها و در رأس آن اردوغان صورت گرفته است. موضع گیریهای  غلط ترکها در قبال بهار عربی به طور اعم و موضع گیریهای آنان در قبال تک تک بازیگران منطقه ای به طور اخص، بی تدبیری سران ترکیه را

بیش از هر زمانی هویدا ساخته است.مواضع  اشتباه آنان  طی سالهای اخیر عبارتند از :

1-اتحاد آشکار ترکیه  با عربستان سعودی ، امارات و قطر در قبال تحولات وانقلابات مصراز اولین اشتباهات ترکیه محسوب می شود.

ترکیه در متحد شدن با عربستان ، قطر و امارات ، در قبال انقلاب مصر که منجر به سقوط حکومت دیکتاتوری مصر گردید ، دچار اشتباه فاحش و راهبردی گردید؛ در ابتدای کار کشورهای عربی توانستند به کمک ترکیه  جریان اخوان المسلمین را به رهبری محمد مرسی یاری دهند تا اخوان بر مصر حاکمیت پیدا کند ؛ بعد از تسلط اخوان المسلمین بر مصر ، نگرانی پادشاهی عربستان سعودی از تسلط اخوان بر بخش بزرگی از خاورمیانه  موجب شد تا سعودیها با کمک آمریکایی ها  وبر خلاف ترکها ، محمد مرسی و اخوان را با مشکل جدی مواجه سازند؛ لذا با  دسیسه های عربستان سعودی  و دلارهای نفتی این کشور بر خلاف تمایل ترکیه ، در اندک زمان ممکن حکومت مورد حمایت ترکیه در مصر سر نگون  و ژنرال السیسی جایگزین مرسی شد  و با این تغیر اساسی ، ترکیه منافع مهم خود را در مصر از دسته رفته دید  واین حاصل اعتماد ترکیه به عربستان و امارات بود که جز آبروریزی  وبر باد دادن منافع ، حاصلی برای ترک ها نداشت.

2-اتحاد مجدد ترکیه با عربستان، قطر و امارات در قبال بحران سوریه و بشار اسد دومین اشتباه راهبردی ترکیه در خاور میانه است.

با آغاز بحران داخلی در سوریه ، باز حکومت ترکیه موضع ناشیانه ای اتخاذ کرد و با عدم توجه به مسائل حقوق بین الملل و عدم توجه به حقوق همسایگی و حسن همجواری ، در پازل دیکته شده ی غرب به کشورهای مرتجع عرب بازی کرد وتا گردن در باتلاق سوریه  فرو رفت ؛ هرچند که در ابتدای کار ، ترکیه می توانست زیرکانه خود را از باتلاق سوریه بیرون بکشد  و منافع از دست رفته خود را باز یابد ولی بی تدبیری  سران ترکیه مانع از نجات آنان در گرداب سوریه گردید ؛ تحلیل ترکیه ناشی از برآورد غلطشان بود که براین باور بودند که چارچوب حکومت بشار اسد تحت فشار داخلی و خارجی کمتر از شش ماه خورد خواهد شد ولی باز دیدیم که این فقط یک آرمان و آرزو بود که ترکیه آن را واقعیت می پنداشت.

3-اشتباه دیگر ترکیه مربوط به فراموشی  فلسطین و غفلت از دشمن درجه یک جهان اسلام یعنی رژیم اشغالگر قدس است.

ترکیه که خودرا همواره مدافع مقاوت فلسطین  دانسته و بارها بر سر حقوق فلسطین  با اسرائیل سر شاخ شده بود، ظرف سالهای اخیر جای سوریه را با اسرائیل عوض کرده و اولویت اول خود را مبارزه با اسد دانسته واز دشمن واقعی خود و مسلمانان غافل شده به نحوی که آنچنان درگیر جنگ با اسد گردیده که مجالی برای اندیشیدن به تل آویو ندارد ؛ ونمونه های این ادعا ، کشتارهای کم نظیر فلسطینیان توسط صهیونیستها طی سالهای اخیر است که ترکیه هیچ عکس العمل مناسبی از خود نشان نداده است.

4- موضع کاملا غلط ترکیه در قبال عراق و بحران این کشور است که راهبرد ترکیه در این خصوص کاملا مشابه برخورد این کشور با سوریه است .

در جریان بحران عراق که سناریوی آن نیز بر گرفته از اتاقهای  تفکر تفرقه افکنانه  غرب است ، ترکیه بازیگر نقش اول این سناریهای مخرب در منطقه و عراق است ؛ این سناریوی غربی  که هدف نهایی آن تجزیه عراق بود ، مورد تمایل سران ترکیه واقع شد واین بود که ترکیه نهایت کمکهای خود را جهت اجرایی کردن این سناریوی خطر ناک  در منطقه به کار گرفت.

5-پنجمین خطای محاسباتی ترکیه  که عاقبت بسیار بدی برای ترکیه خواهد داشت ، تقابل آنکارا با مسکو و ساقط کردن  سوخوی 24روسی برفراز آسمان سوریه است .

اسرار بر اشتباهات این کشور در سوریه  بمانند دست و پا زدن در یک باتلاق است که بیشتر ترکیه را غرق نموده است ، پیوستن ترکیه به ائتلاف عربی غربی  به محوریت آمریکا در بحران سوریه  وتقابل با  روسیه نیز از اشتباهات سران ترکیه است .امروز بر دنیا پوشیده نیست که ائتلاف غربی عربی کاری جز حمایت و تقویت تروریست ها و تکفیری ها  انجام نداده است ؛ خرید نفت از داعش، حمایتهای لجستیکی ، پناه دادن به تروریستها ، آموزش تروریستها ، دخالت مستقیم نیروی هوایی و زمینی ارتش ترکیه در سوریه  به نفع گروه های مختلف تروریستی ، و نهایتا تلاش بی وقفه ترکیه در براندازی حکومت مشروع بشار اسد در سوریه  عمده عملکرد ترکیه در این بحران است؛ نادرست ترین  رفتار ترکیه  مربوط به تقابل علنی  این کشور با روسیه است که هواپیمای جنگنده روسیه را در فضای سوریه مورد حمله قرار داد وآن را سرنگون نمود و یک خلبان آن نیز توسط شورشیان ترکمان  تحت حمایت ترکیه  کشته شد، واین در حالی بود که هواپیماهای  روسی در حال انجام عملیات ضد تروریستی  در آسمان سوریه بودند و تصا ویر ماهواره ای و شواهد و مستندات دیگر حاکی از این است که این هواپیماهای روسی  وارد فضای ترکیه نشده بودند و یا موقعیت ترکیه را با خطر مواجه نکرده بودند.

مع الوصف با این اشتباه استراتژیک ترکیه ، سبد اشتباهات این کشور مملو از خطاهایی شده است که به هیچ وجه جای برگشت به عقب برای آنان وجود ندارد . ترکها به جای اینکه مرحمی بر دل روسهای عصبانی باشند و از روسیه عذر خواهی کنند  و غرامت این خطا را بپردازند ، با ژستی پیروزمندانه و غرور آمیز روسیه را به چالش کشیده و اعلام می دارند که این هواپیمای روسی را به خاطر تجاوز به حریم هوایی  خود مورد هدف قرارداه اند. آنان به منظور تحریک  سازمان پیمان اتلنتیک شمالی(ناتو) بلافاصله تمام اعضاء ناتو را در جریان این واقعه قرار داده وقصد این شیطنت را دارند که ناتو را وارد صحنه ی بحران سوریه کنند ، امری که تا کنون ناتو از آن خودداری کرده است ، ترکیه با هر قیمتی بر آن است تا اسد را سرنگون کند و بیش از هر چیز دیگر  سر پوشی  باشد بر اشتباهات استراتژیک  خود ،غافل از اینکه این کار خطایی به مراتب خطر ناکتر از خطایای ترکیه طی سالهای اخیر است، زیرا منافع حیاتی ترکیه امروز بیش از هر زمان دیگر در خطر است . اولا ناتو عاقل تر از آن است که در این شرایط حساس بین المللی  خود را وارد جنگ و رویارویی با روسیه کند، زیرا قبل از این نیز ترکیه بر آن بود تا ناتو را وارد جنگ با اسرائیل کند و آن مربوط به سال 2010است که اسرائیل کشتی ترکیه ای مرمره را که حامل کمک به فلسطین بود در سواحل رژیم صهیونیستی مورد هدف قرار داد ودر حقیقت کشتی کشوری مورد حمله نظامی  قرار گرفت که آن کشور (ترکیه ) عضوی از ناتو بود و دیدیم که ناتو کوچکترین عکس العملی  را در مقابل اسرائیل از خود نشان نداد. واز سویی آمریکا و دیگر اعضای ناتو حاضر به پذیرفتن ادعای ترکیه مبنی بر ورود هواپیمای روسی به آسمان ترکیه نشده اند (تا این لحظه)واین به معنی دوری ناتو از رویارویی با روسیه است. گذشته از تضادهای علنی در بین اعضای  ناتو نظیر اختلاف نظر همیشگی ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان با سایر اعضاء ،از سوی دیگر اشتراک نظراخیر آمریکا و روسیه در قبال بحران سوریه و مبارزه با داعش بیش از هر زمان دیگر نمایان است  و سخنان اخیر  اوباما در فیلیپین نشانگر هماهنگی بین  مسکو و واشنگتن است که این امر ترکیه را از هدف شیطنت آمیزش مأیوس می نماید. اما شق خطر ناک این ماجرا به روسیه و ولادیمیر پوتین بر می گردد که امروز کمتر تحلیلگر  و مفسری بر این اعتقاد است که روسیه از این اشتباه عمدی ترکیه خواهد گذشت . پوتین که تازه از سفر تهران برگشته بود و هنوز خوشحال از نتایج این سفر بود و تیتر اول  رسانه های دنیا مزین به تصاویر دیدار آیت الله خامنه ای رهبر عالی ایران و وی بود به نا گاه در جریان این خبر شوک انگیز قرار گرفت.واین سومین بار بود که  طی ما گذشته روسیه خبرساز ترین کشور لقب گرفت !(خبرسقوط ایرباس روسی برفراز شبه جزیره سینا، دیدار پوتین با آیت الله خامنه ای و ساقط شدن جنگنده روسی بر فراز سوریه توسط ترکیه) با شناختی که از پوتین وجود دارد نظیر موضع محکم و مقتدر روسیه در قبال گرجستان، بر خورد جدی با شورشیان چچن، دخالت نظامی مستقیم در اوکراین و در سرکوب مقتدرانه داعش؛ بسیار دور از ذهن است که بپذیرم ترکیه از این ماجرا سربلند بیرون خواهد آمد ! امروز پوتین و روسیه بیش از هرزمانی دیگر آمادگی مقابله به مثل و فراتر آز آن را دارند ؛طی نظر سنجی های اخیر قریب به نود درصد مردم روسیه موافق با سیاستهای  پوتین و روسیه هستند و این یعنی محبوبیت و مشروعیت حد اکثری. حضور نظامی گسترده روسیه در دریای مدیترانه  و سوریه وآسیب پذیری ترکیه هر احتمالی را به یقین نزدیک می کند؛  کرملین در پی سقوط هواپیمای جنگی این کشور توسط ترکیه اقدام به تشکیل شورای امنیتی و نظامی نمود و گفته می شود در حال تهیه ی یک بسته  مهم و چند منظوره  به منظور تأدیب ترکیه است. درآمد سالانه ترکیه از صنعت توریس، 37میلیارد دلار تخمین زده می شود و قریب به 4ملیون توریست  سالانه از ترکیه دیدن می کنند که سهم روسیه در این قابل توجه است . روسیه بلافاصله بعد ازاین حادثه وبعد از احضار کاردار ترکیه در مسکواعلام کرد که کلیه ارتباطات نظامی بین دو کشور لغو گردیده وخبر از ورود سامانه موشکی ضد هوایی بسیار پیشرفته s400 به خاک سوریه قوت گرفته است. روسیه اعلام کرد هر جنگنده در صورت مزاحمت بر فراز آسمان سوریه مورد هدف قرار خواهد گرفت ؛ همچنین مردم روسیه را از سفر به ترکیه باز داشت  و سفرچهار شنبه  لاوروف وزیر خارجه این کشور را به آنکار لعو نمود؛ واین ناچیز ترین عکس العمل روسیه طی یک روز بود که اتفاق افتاد ، هرچند که همه در انتظار حملات  نظامی مستقیم  روسیه به ترکیه هستند . با این حال ، با توجه به اشتباهات  پنجگانه ترکیه ، اول اینکه ، این کشور منافع خود را به جهت دفاع از مرسی و دشمنی با السیسی در مصر از دست داده است . دوم، به جهت مقاومت سر سختانه اسد و همپیمانانش ، آرزوی  ترکیه در سوریه بر باد رفته و این به معنای آن است که نباید منافعی  حتی در آینده دور برای ترکیه در سوریه متصور شد.سوم، ترکیه موقعیت خود را به جهت فراموشی فلسطین  در بین مسلمانان از دست داده. چهارم، در عراق هم منافع این کشور با مشکلات جدی روبرو است. و پنجم اینکه به جهت تقابل با ابر قدرت نظامی روسیه ، این کشور تضعیف  خواهد شد . روسیه گزینه های متعددی  برای ضربه زدن به ترکیه در پیش رو دارد چه مستقیم و چه غیر مستقیم . به عنوان مثال، روسیه می تواند با ادامه حملات به گروه های تروریستی تحت حمایت ترکیه ، ضربه مهلکی را براین کشور وارد سازد و یا روسیه می تواند با حمایت های لجستیکی و نظامی از پ.ک.ک ، شرق ترکیه را به آشوب بکشاند و حتی ترکیه را باخطر تجزیه مواجه سازد.راه های گوناگونی وجود دارد که ترکیه تاوان اشتبا هش را پس دهد؛ و یقینا پوتین ممکن است در کوتاه مدت اقدامی علیه ترکیه انجام ندهد ولی در آینده ای نزدیک ، ترکیه تأدیب خواهد شد.

نجف مهدی پور کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای