سومار؛ موقعیت استراتژیک نفتی

سومار؛ موقعیت استراتژیک نفتی

سمیه نوظهوری . کارشناس مطالعات منطقه‌ای

وابستگی اقتصاد ایران به‌طور عام و بودجه‌های سالانه دولت‌ها امری است که در طول سه‌دهه گذشته در کشورمان روزبه‌روز گسترده‌تر شده است. در طول هشت‌سال عمر دولت‌های نهم و دهم (احمدی‌نژاد) اقتصاد ایران، دچار رکود تورمی بی‌سابقه‌ای شد و به حال احتضار درآمد؛ آن هم در شرایطی که پردرآمد‌ترین دولت بعد از انقلاب (درآمدی بالغ بر ۷۰۰میلیارددلار) و درعین‌حال مقروض‌ترین دولت بعد از انقلاب نیز محسوب می‌شود. علاوه‌بر این در این دوره، وضعیت معیشت مردم نیز در بد‌ترین وضعیت ممکن قرار داشته است. اکنون دولت روحانی به اقرار خود با خزانه خالی روبه‌رو است، اما به‌نظر می‌رسد او هم راه برون‌رفت از مشکلات اقتصادی کشور را در فروش ارزان نفت به مشتریان و کارتل‌های نفتی می‌داند. بیژن نامدار زنگنه، در گفت‌وگو با تسنیم (۱۰اسفند۹۲) می‌گوید: «تحریم‌هایی که وجود دارد اینطور نیست که صنعت نفت ایران را منزوی کرده باشد بلکه صنعت نفت ما به روند توسعه‌ای خود با تحریم یا بدون تحریم ادامه می‌دهد!» این گفته‌ها همان وعده آقای روحانی و وزیر نفت وی، زنگنه، به شرکت‌های نفتی خارجی در «اجلاس» داووس با قرارداد‌های بسیار شیرین و وعده نفت و گاز ارزان است. این در حالی است که ایران با دراختیارداشتن بیش از ١٥٥میلیارد بشکه ذخایر نفت قابل‌برداشت و بیش از ٣٣/١ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی، دارنده رتبه نخست مجموع ذخایر نفت و گاز جهان است. از آغاز برنامه پنجم توسعه تاکنون، هشت میدان جدید نفت و گاز، شامل میدان گازی هالگان (استان فارس)، میدان نفتی سومار (کرمانشاه)، میدان گازی طوس (خراسان رضوی)، میدان گازی فروز (خلیج‌فارس)، میدان گازی سفید (هرمزگان)، میدان گازی خیام (شرق عسلویه)، میدان گازی سردار جنگل (دریای خزر) و لایه نفتی در میدان البرز (استان قم) کشف و جزییات آن توسط وزارت نفت اعلام شده است. در این میان سومار، یکی از شهرهای استان کرمانشاه، با امکاناتی در حد صفر، ولی سرشار از منابع غنی نفت وگاز و زمینه‌ای مستعد برای کشاورزی است. این شهر در مرز ایران و عراق، واقع شده و فاصله آن با شهر مندلی عراق ١٥کیلومتر و یکی از نزدیک‌ترین مناطق ایران به بغداد است. نفت‌شهر نیز از توابع آن، دارای منابع گازی و نفتی است که هم‌اکنون از آنها استفاده می‌شود. سومار در زمان جنگ ایران و عراق، به تصرف نیروهای عراقی درآمد.
منطقه نفتی سومار، با دراختیارداشتن منابع سرشار نفتی، پتانسیل تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های نفتی کشور را داراست؛ به‌نحوی که، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری نفت و گاز غرب ایران، اعلام کرده است، روزانه، ۲۰۰هزار بشکه نفت از پنج میدان مشترک با کشور عراق، تولید می‌شود. در ۱۷بهمن سال۸۸ خورشیدی، وزیر نفت وقت، از کشف یک میدان نفتی با ظرفیت ۴۷۵میلیون بشکه در سومار کرمانشاه خبر داد و میزان قابل استحصال از این میدان نفتی را، ۷۰میلیون بشکه اعلام کرده بود. اینک که منطقه نفتی سومار هم به بدنه اصلی نفتی کشور متصل شده است و در نتیجه آن، فروش و درآمد بیشتر برای دولت به‌همراه دارد، از دولت تدبیر و امید این انتظار می‌رود که نگاه متفاوت‌تری نسبت به این منطقه جنگ‌زده ولی نفت‌خیز داشته باشد. با اینکه پتانسیل‌های خوبی در منطقه سومار مانند زمین‌های مستعد کشاورزی وجود دارد، ارتباط منطقی بین لزوم حراج و خام‌فروشی یا فروش فوری نفت در بازار جهانی وجود ندارد. دولت در راستای رونق‌بخشیدن به منطقه، می‌تواند از سیاست‌های دیگری، همچون ایجاد طرح‌های عمرانی و حتی سازه‌های صنعتی در این مناطق بهره ببرد و تنها متکی به نفت منطقه نباشد تا تجربه ناکام شهرهای خوزستان و آبادان در آنجا هم تکرار نشود و ما شاهد آبادانی تمامی نقاط کشور باشیم. با وجود این یکی از راهکارهایی که به نظر می‌رسد دولت می‌تواند برای تقویت بنیان اقتصادی کشور انجام دهد، بازکردن درهای وزارت نفت به روی بخش خصوصی است، اینکه درآمدهای نفتی در توسعه صنعت نفت و برطرف‌کردن مشکلات آن نظیر ازدیاد برداشت از چاه‌های نفت، بدون توجه به عواقب ناشی از آن را باید در اولویت‌های بازنگری در سیاست‌های نفتی خود قرار دهد همه از موارد مهمی است که دولت باید بر آن صحه بگذارد، اما واقعا باید دانست که وضعیت بازار نفت همیشه اینگونه نخواهد بود و باید اندیشید که با کاهش بیشتر قیمت نفت در آینده چه سرنوشتی منتظر اقتصاد ایران خواهد بود. امروزه که همه کشورهای صادر‌کننده نفت سعی دارند از موقعیت حاضر برای تضمین اقتصاد خود در آینده استفاده کنند، ایران نیز باید در سیاست‌های نفتی خود تجدیدنظر کند و با ذخیره‌کردن مازاد درآمدهای نفت در صندوق ذخیره ارزی، بتواند از این صندوق در روزهای سخت احتمالی پیش‌رو استفاده کند.