تاریخ انتشار:یکشنبه 28 آبان 1391 11:51
دیپلماسی ایرانی: فهمی هویدی، روزنامه‌نگار مشهور مصری هم‌زمان با سفر رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه به قاهره مصاحبه مفصلی را با وی انجام داده که حاوی نکات مهم و خواندنی‌ای است. وی در این دیدار درباره سفرش به قاهره و گشودن صفحه‌ای جدید در روابط مصر و ترکیه و رسیدن به یک همکاری استراتژیک گسترده که در ادامه شامل کل کشورهای منطقه شود، بحث کرد و گفت که تلاش می‌کند هر آن‌چه در توان دارد برای پیروزی انقلاب مصر صرف کند. هویدی این دیدار را در دفتر حزب عدالت و توسعه در آنکارا انجام داده است. اردوغان در این مصاحبه پنهان نمی‌دارد که دخترش که 29 ساله است علوم سیاسی را در امریکا خوانده و اقتصاد را در انگلیس خوانده است و برای یاد گرفتن زبان عربی به اردن سفر کرده است و قصد دارد وی را نیز وارد عالم سیاست کند.
از آن‌جا که این مصاحبه با حمله اسرائیل به غزه هم‌زمان شده بود، طبیعی است که تحولات غزه که به گفته هویدی یک گوشش به اخبار غزه بود و گوش دیگرش به سوالات وی، بر فضای مصاحبه سایه انداخته باشد. برای همین هویدی نخستین سوال خود را به غزه اختصاص می‌دهد و می‌پرسد که نظرت درباره غزه چیست؟ و اردوغان جواب می‌دهد: «ما به طور دقیق هر آن‌چه در غزه می‌گذرد را زیر نظر داریم. اسرائیل بر انجام فعالیت‌های تروریستی‌اش علیه فلسطینیان اصرار دارد. هیچ توجهی هم به دنیا و قوانین و عرف‌های موجود آن نمی‌کند. اسرائیل هر گونه راه حل مسالمت‌آمیز و عادلانه را رد می‌کند. برای همین آن‌چه اکنون برای ما مانده تنها ارتباطات و مشاوره‌های بیهوده‌ای است که هر روز جریان دارد. از یک طرف وزیر امور خارجه اخبار را دریافت و تحلیل می‌کند و از سوی دیگر من با دبیر کل سازمان ملل و دبیرکل پیمان آتلانتیک شمالی و دبیر کل اتحادیه عرب در تماس دائم هستم و تلاش می‌کنم که با پرزیدنت اوباما نیز تماس بگیرم تا راه حلی برای این بحران بیابیم. در این میان طبیعی است که با دیگر رهبران عرب از جمله محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر تماس داشته باشم که پنجشنبه انجام شد. به قاهره هم که سفر کنم در این زمینه باز هم مذاکره خواهم کرد.»
وی در پاسخ به این سوال که ترکیه در برابر زیاده‌خواهی‌های اسرائیل و تداوم رفتار خصمانه‌اش چه راهکاری در پیش گرفته است، می‌گوید: «ما آن‌چه تا کنون در توان داشته‌ایم، انجام داده‌ایم. روابط خود را در اعتراض به سیاست‌های خصمانه اسرائیل به خصوص بر سر کشتی مرمره با آن قطع کردیم و تا کنون نیز هر گونه واسطه‌ای برای از سرگیری روابط را رد کرده‌ایم. گفته‌ایم تا زمانی که اسرائیل به مطالبات ما بر سر حرکت خصمانه‌اش در حمله به کشتی مرمره تجدید نظر نکرده است، اقدام به از سرگیری روابط با آن نمی‌کنیم. اسرائیل روز به روز ضعیف‌تر می‌شود. تلاویو به دلیل ادامه رفتارهای خصمانه‌اش دوستان نزدیکش مثل ترکیه را از دست داده است. تایید جامعه جهانی نیز از آن کاهش یافته است. این در حالی است که همچنان به سیاست‌های وحشیانه‌اش علیه ملت فلسطین ادامه می‌دهد و این حقیقت را درک نمی‌کند که امریکا نمی‌تواند تا ابد از آن حمایت کند. بهانه‌های مضحکش نمی‌تواند همچنان عامل تحرکات تروریستی‌اش باشد و بی‌محابا هر کار می‌خواهد انجام دهد.»
وی در بخش دیگری از مصاحبه‌اش درباره دلایل سفرش به قاهره در حالی که مرسی کمتر از دو ماه پیش در آنکارا بوده است، می‌گوید: «مردم ترکیه و مصر صاحب تجربه سیاسی غنی‌ای هستند و دو کشور می‌توانند نقشی مهم در ثبات خاورمیانه داشته باشند. زمانی که انقلاب 25 ژانویه رخ داد ما به این درک رسیدیم که می‌توانیم روابط خود را با قاهره گسترش دهیم. ما می‌خواهیم روابط خود را با مصر گسترش دهیم نه برای این که فقط به اهداف خاصی در مصر برسیم بلکه برای این که خدمتی به ثبات خاورمیانه کرده باشیم. برای همین می‌خواهیم برای موفقیت انقلاب مصر یک هم‌پیمانی استراتژیک ببندیم.»
اردوغان در پاسخ به این سوال که آیا نزدیکی آنکارا به قاهره برای ایجاد یک محوریت سنی برای رویارویی با ایران که امریکا به آن محور شیعی می‌گوید، نیست؟ محوری که شامل ایران، سوریه، حزب الله و عراق می‌شود؟ می‌گوید: «این حرف درست نیست، ما نمی‌خواهیم با نزدیکی به مصر بحث شیعه و سنی راه بیندازیم. ترکیه همواره علیه هر گونه محوریت دینی یا مذهبی یا نژادی بوده است. ترکیه همواره از همکاری‌های منطقه‌ای برای ایجاد نهضت‌های رو به جلوی انسانی دفاع کرده است.»
هویدی سپس از نخست وزیر ترکیه درباره سکولاریسم و اظهارات بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه که می‌گوید سوریه تنها کشور بقی مانده دنیای عرب است که همچنان سکولار باقی مانده، می‌پرسد که می‌گوید: «سکولاریسمی که حزب عدالت و توسعه می‌پندارد بر دو اصل متمرکز است، یکی دموکراسی و دیگری آزادی همه ادیان. در جهان غرب دو رویکرد نسبت به سکولاریسم وجود دارد، یکی انگلیسی و امریکایی است و دیگری فرانسوی و آلمانی. به خصوص در مواضعشان نسبت به ادیان. سکولاریسم ترکیه هم چیز متفاوتی نیست فقط ما می‌گوییم که دین با سیاست می‌تواند همراه شود و با یکدیگر آشتی کنند. سکولاریسم به طور کل یک چیز واحد نیست.»
وی در ادامه نسبت به تشدید اوضاع سوریه و احتمال درگیری نظامی ترکیه – سوریه هشدار می‌دهد و می‌گوید: «ما به هیچ وجه نمی‌خواهیم اوضاع به سمت رویارویی نظامی متمایل شود. دولت سوریه اگر به این وضعیت رسیده برای این است که به توصیه‌های ما در ابتدای بحران که می‌گفتیم مطالبات مردم را دریاب، گوش نکرد. ما و سوری‌ها فقط یک رابطه همسایگی نداریم، روابط ما بسیار نزدیک‌تر از این حرف‌ها است. در سوریه کردها، علوی‌ها و ترکمن‌ها به صورت مسالمت‌آمیز در کنار هم زندگی می‌کنند ولی دولت سوریه می‌خواهد از این موضوع بهره‌برداری کند. این که عده‌ای می‌گویند سوریه با تداوم این وضعیت تجزیه می‌شود درست نیست، به هر حال ما ملت سوریه را به حال خود رها می‌کنیم تا خود برای آینده‌شان تصمیم بگیرند. اما ترکیه از وحدت و یکپارچگی سوریه حمایت کامل می‌کند. چرا که ثبات در کشورهای همسایه آن جزئی از امنیت ملی آن محسوب می‌شود. این درست است که به دلیل پناه دادن به پناهندگان سوری ترکیه متحمل هزینه‌های اقتصادی سنگینی شده است اما این را هم فراموش نکنیم که حمایت ما از مخالفان اسد سبب شد تا روابط ما با عراق، ایران و روسیه تحت تاثیر قرار بگیرد. البته این تاثیرگذاری محدود بود و ما همچنان روابط خوبی با مسکو و تهران داریم و درباره عراق باید اذعان کنم که روابط ما با شمال آن بهتر از دولت بغداد است.»
اردوغان درباره ترکیه جدید و رابطه‌اش با جهان عرب و اصطلاحی که برای نوعثمانیسم در توصیف ترکیه استفاده می‌کنند نیز می‌گوید: «دوست ندارم که اصطلاح عثمانی‌گری جدید را به کار ببرند. این اصطلاح مربوط به دوره‌ای است که به تاریخ پیوسته و دیگر نباید از آن استفاده کرد تا به روابط حسنه ما با برداران عربمان ضربه بزند. ما با برداران عربمان از نگاه برادرانه تعامل می‌کنیم نه از نگاه شقاوت و نگاه بالادست به پایین دست، و استفاده از چنین اصطلاحاتی تحت هیچ معیار منطقی ممکن نیست.»
وی در بخش دیگری از مصاحبه خود به انتقاد از جامعه عربی پرداخته و می‌گوید: «متاسفانه اتحادیه عرب، شورای امنیت و جامعه جهانی نتوانسته‌اند آن گونه که شایسته است با بحران سوریه برخورد کنند. اما امیدواریم که روزی آنها رویه خود را تغییر داده و همانند ما در کنار مردم رنج دیده سوریه بایستند.»
نخست وزیر ترکیه درباره تغییر قانون اساسی و این که احتمال دارد وی جانشین عبدالله گل شود نیز می‌گوید: «شایعات بسیاری شنیدم. حتی شنیدم که گفتند که من می‌خواهم الگوی روسی را اجرا کنم و رئیس جمهور شوم، همان طور که در روسیه مدودوف نخست وزیر شد و پوتین رئیس جمهور، در این جا باید به دو نکته اشاره کنم، اولا این که این تصمیم من نیست بلکه تصمیم حزب است و ثانیا این که تا موقع انتخابات ریاست جمهوری بیست ماه باقی مانده و درست نیست که از الآن مردم را مشغول و درگیر این موضوع کنیم. من چندان به موفقیت این اصلاح در قانون اساسی برای تبدیل کشور به نظام ریاست جمهوری خوش بین نیستم چرا که دیگر احزاب با آن موافقت نمی‌کنند. از سویی به این مساله اعتقاد کامل دارم که باید کشور از نظام پارلمانی به نظام ریاست جمهوری تغییر کند چرا که از نظام پارلمانی خسارت‌های بسیاری دیده‌ایم، حداقل این است که اگر قرار است به طور کامل به این نظام نرسیم لااقل به نیمه ریاستی مثل فرانسه تبدیل شویم.»
وی درباره کردهای ترکیه نیز می‌گوید: «وضعیت کردهای ترکیه بسیار بهبود یافته است. وضعیت آنها به هیچ وجه قابل مقایسه با گذشته نیست. حزب عدالت و توسعه توانست بسیاری از توهمات را در این زمینه از بین ببرد و شفاف‌سازی کند. پارلمان ترکیه بسیاری از حقوق آنها را به رسمیت شناخته از جمله این که می‌توانند در هیئت‌های قضایی به زبان کردی صحبت کنند مساله‌ای که می‌تواند جایگاه و هویتشان در کشور را بیش از پیش تقویت کند.»
نخست وزیر ترکیه در پایان مصاحبه می‌گوید: «دیگر ارتش در مقایسه با گذشته هیچ نقشی در عرصه سیاسی ترکیه ندارد، پس از آن که قبول کرد که به وظیفه اصلی میهنی‌اش بپردازد و از سیاست خارج شود، کشور به بهترین دوران دموکراتیک خود وارد شده که تا کنون سابقه نداشته است. اکنون همه به قانون اساسی ترکیه پایبندند و می‌توانیم با اطمینان بگوییم که اکنون همه در سایه قانون اساسی و نه در سایه یک دولت عمیق نظامی زندگی می‌کنند.»
هویدی در پایان می‌گوید اردوغان که خسته شده بود و می‌گفت 12 ساعت کار در روز خیلی خسته‌اش کرده و دکترش توصیه کرده که بیشتر استراحت کند، در حالی به مصاحبه خود پایان داد که از سفر توران، منشی خود و دخترش سمیه می‌پرسید، اخبارتان از غزه چیست؟
منبع: روزنامه السفیر
