داودهرمیداس باوند ودرگیری مرزی ترکیه با سوریه

داود هرمیداس باوند می گوید: در صورت ورود نظامی ترکیه به بحران سوریه، خط مشی و جایگاه این کشور در منطقه رنگ می بازد.


تبادل ناگهانی آتش در مرز سوریه و ترکیه با گذشت 18 ماه از جنگ داخلی، در نگاه اول این فرضیه را تقویت نمود که جنگ در روزهای آینده وارد فاز جدی تری می شود. هرچند که تا پیش از این بسیاری از کارشناسان و ناظران منطقه به این باور رسیده بودند که" استفاده از گزینۀ نظامی در بحران سوریه غیرمحتمل است" اما به رغم حساسیت و هزینه های بالای این گزینه به نظر میرسد در این کارزار، فرسایشی شدن منازعه میان مخالفان و دولت، وقوع هر احتمالی را ممکن ساخته است. اما پرسش اینجاست که با توجه به نوع و میزان تأثیرگذاری همسایگان در بحران سوریه، آیا می توان گفت که ترکیه، به عنوان پیشگام حمله از هر تهدیدی مصون خواهد بود. داود هرمیداس باوند در پاسخ به این سوال می گوید: به نفع ترکیه نیست که بیشتر از تنش های مرزی روز پنجشنبه وارد عمل شوند، چرا این کشور جایگاه و موقعیت منطقه ای خود را با گسترش دامنۀ جنگ به منطقه از دست خواهد داد. خبرآنلاین در گفتگویی با باوند، کارشناس مسائل سیاسی و مدرس دانشگاه، تحولات مرزی سوریه و ترکیه را مورد بررسی قرار داده است که در ذیل می خوانید.
تا پیش از این این تصور وجود دارد که ترکیه پیشگام حمله به سوریه نمی شود، چه شد که ورق برگشت و پارلمان به دولت اجازه استفاده از گزینۀ نظامی را داد؟
ترکیه تا پیش از این به عنوان عضو ناتو تلاش می کرد تأیید جمعی حمله به سوریه را از سوی ناتو بگیرد. با این حال بعد از سقوط هواپیماهای ترکیه در چند ماه پیش و تشکیل جلسۀ فوری ناتو، ترکیه اعلام کرد که خیال حمله به سوریه را ندارد ولی در قبال اقدامات سوریه واکنش متقابل از خود نشان می دهد. با توجه به اینکه ترکیه تأیید ناتو را با خود دارد، سعی می کند که اقدام این کشور منفرد نباشد. ترکیه مدت مدیدی است که سیاست حمایت از مخالفان سوریه را در پیش گرفته و در جهت ساقط کردن دولت سوریه کوشاست. بنابراین از این رویداد استفاده کرد تا در آینده دستش برای سایر احتمالات باز باشد و اگر هم شرایط اقتضا کرد که در آینده اقدامات نظامی علیه سوریه صورت گیرد، دیگر نیازی به کسب اجازه و موافقت پارلمان نخواهد داشت. چرا که هم موافقت ناتو را دارد و هم موافقت پارلمان را و لذا در آینده در صورت احتمال دست بازتری برای اقدامات بعدی خواهد داشت.
اما مسئله اینجاست که اگر ترکیه به صورت جدی وارد این مسئله شود، ممکن است ایران هم به شکلی درگیر مسئله شده و بحران بُعد منطقه ای و فراتر از سوریه پیدا کند و این احتمال وجود دارد در صورت ورود ترکیه به یک عملیات نظامی علیه سوریه واکنش برخی از همسایگان از جمله ایران را به همراه داشته باشد. این تنش ممکن است از اعزام واحدهای کمک به سوریه آغاز و به تنش سیاسی بیشتر میان ایران و ترکیه منجر شود. من فکر می کنم ترکیه با آگاهی از چنین احتمالی سعی می کند که حوزۀ فعالیت های خود را محدود کند و در همان میزان برخوردهای فرسایشی مرزی بسنده کند. ولی همانطور که اشاره کردم اگر وضعیت اقتضاء کند که ترکیه دست به عملیات نظامی بزند، این کار را خواهد کرد چون هم جواز ناتو را دارد و هم موافقت پارلمان کشورش و هم به ظن غالب موافقت غرب و اروپا را.
اما بعد از اتفاق روز پنجشنبه، شاهد برپایی تظاهرات در آنکارا علیه رأی پارلمان ترکیه بودیم. شهروندان ترکیه در این تظاهرات سیاست جنگ طلبانۀ ترکیه را محکوم کردند.
باید به این مسئله توجه داشته باشیم که بحران میان دو کشور مسلمان است. همچنین باید توجه داشت که تشدید این بحران پایِ دیگر کشورها را به میان می کشد و این به نفع هیچ کشوری نیست و فضا را تغییر می دهد و می تواند به ضرر ترکیه هم باشد. از این رو واکنش مردم به سیاست دولت ممکن است نقش ترمزکننده ای داشته باشد، اگر اقدامات نظامی مدنظر ترکیه بوده باشد. به نظر من ترکیه اگر بخواهد بیشتر وارد عمل شد، اشتباه کرده است و حوادثی که تاکنون به نفع این کشور رقم خورده را تغییر خواه داد. ترکیه تاکنون در روند تحولات اعتبار زیادی کسب کرده است. پناهندگانی که در این کشور ساکن اند از کمیسیون پناهندگان سازمان ملل نیز کمک دریافت می کنند و اینگونه نیست که برای ترکیه تحمیلی باشد، مضاف بر اینکه آمریکا و سایر کشورها نیز آنها کمک می کنند.
بازیگری روسها به عنوان حامی نظامی سوریه چگونه خواهد بود؟ فکر نمی کنید در زیر لایه های بحران سوریه، نوعی رقابت و نزاع میان ترکیه و روسیه نیز وجود دارد؟
من فکر نمی کنم ترکیه بخواهد فضا را به این سمت سوق دهد. هم اکنون فضای موجود به نفع ترکیه است. ترکیه از وضعیت موجود استفاده بهینه می کند و در این زمینه نیز اعتبار کسب کرده است. اگر ترکیه بخواهد وارد درگیری شود، منحرف می شود و به طور کلی فضا عوض می شود. بنابراین به نفع ترکیه نیست که بیش از این وارد عمل شود و از سویی روسیه نیز ممکن است واکنش لفظی نشان دهد و یا کمک های تسلیحاتی به سوریه ارسال کند ولی فراتر از این مسئله نه روسیه مایل است که به خاطر کشور دیگری وارد بحران شود و نه به نفع ترکیه است که وضعیت موجودی که به نفعش است را مخدوش کند. چون اگر قرار باشد درگیری و بحران گسترش پیدا کند و منطقه ای شود، اصلاً فضای اولیه دگرگون می شود و نقش ترکیه هم تغییر می کند. هم اکنون ترکیه بدون دردسر و صرف هزینۀ چندانی در معادلات منطقه ای کسب اعتبار کرده، شیخوخیت این کشور تقویت شده و تا حدی نقش محوری احراز کرده است. از سویی از لحاظ سیاسی و اقتصادی موفقیت های زیادی کسب کرده است، مثلآً کشورهایی که ترکیه از مبارزان داخلی آنها حمایت می کند، در صورت پیروزی و استقرار آنها فضای سرمایه گذاری بیشتری برای ترکیه فراهم خواهد شد. در واقع هم اکنون تحولات منطقه برای ترکیه نوعی نقش برادر بزرگتری ایجاد کرده است.
اگر بحران موجود گسترش پیدا کند و به سطح منطقه ای برسد و پایِ دیگران نیز بدان باز شود، من فکر می کنم بیش از همه ترکیه متضرر می شود. یعنی روندی که حوادث به نفع این کشور ایجاد کرده و خط مشی این کشور نیز موید این موفقیت بوده است، بیرنگ خواهد شد.
این شائبه وجود داشت که در صورت تهدیدات بیشتر ترکیه، دولت سوریه به شکل جدی تری از کردها علیه ترکیه استفاده خواهد کرد. آیا می توان گفت که این حمله به نوعی پاسخ به همان تهدید دولت سوریه بوده است؟
دولت سوریه از قبل همین سیاست را در پیش گرفته است. کردهای ساکن سوریه که تاکنون فاقد شناسنامه بوده اند و حتی شهروند سوریه نیز تلقی نمی شدند دولت سوریه برای اینکه ترکها را تا حدودی بترساند به کردها اسلحه داده و آنها را مسلح کرده است. به خصوص اینکه پ.ک.ک نیز در میان کردهای سوریه نفوذ مسلمی دارد. تا پیش از این اوجالان نیز در همان مناطق ساکن بود تا اینکه به درخواست ترکیه، مجبور به ترک آنجا شد و متعاقباً رابطۀ میان دو کشور گسترش پیدا کرد. بنابراین با توجه به اینکه پ.ک.ک در میان کردهای سوریه نفوذ و نقش زیادی دارد، و دولت سوریه نیز آنها را مسلح کرده است، آنها هم اکنون نوعی خودگردانی ضعیف را برای خود ایجاد کرده اند.
اما باید توجه داشت که کردها عاقل هستند و نمی خواهند ابزار خود را فدای سوریه کنند. درست است که آنها هم اکنون مسلح شده اند ولی ترکیه نیز قدرت قابل توجهی است. بنابراین اگر از کردها به عنوان ابزار استفاده شود، آنها نیز آماج حملۀ اولیه ترکیه قرار می گیرند. البته آنها هم می خواهند از هر دو طرف استفاده کنند یعنی هم خودشان را به خطر نیندازند و هم وزن قبلی خود را در معادلات حفظ کنند. به اعتقاد من استفادۀ ابزاری از کردها علیه ترکیه تا آن اندازه نمی تواند پیش برود که کردها خود را آلت دست سوریه قرار دهند و پذیرای ضربات سنگینی از سوی ترکیه باشند.
محتمل ترین چشم اندازی که برای این وضعیت متصورید، چیست؟
من فکر می کنم ادامه و حفظ وضعیت موجود بیشتر به نفع ترکیه است چون در هر حال جنگ داخلی در سوریه ادامه دارد و روز به روز ابعاد تخریب و تلفات بیشتر می شود و نهایتاً ادامۀ روند موجود به نفع ترکیه خواهد بود، ولی اگر سوریه بخواهد بحران داخلی را به جنگ خارجی تبدیل کند و احساسات مردم داخلی را به نفع خود بسیج کند و یا اینکه جنگی از خارج به این کشور تحمیل شود(البته نه از سوی نیروهای آزادیخواه سوریه بلکه کشوری همانند ترکیه) اصولاً صحنۀ همه چیز عوض می شود. برخی از کشورها به خصوص حکومت های استبدادی وقتی به تنگنا می رسند سعی کنند بحران داخلی را به جنگ خارجی تبدیل کنند و در کوتاه مدت افکار عمومی عوض می شود و در مقابل قدرت خارجی نسبت به دولت وقت تغییر موضع و رویه می دهد.
زهرا خدایی