تبعات شکستن سدی با ۱۱ میلیارد متر مکعب آب/ برای ترمیم سد چه می‌توان کرد؟

گزارشی از وضعیت بحرانی بزرگترین سد عراق

با خطرناک‌ترین سد جهان آشنا شوید/ تبعات شکستن سدی با

۱۱ میلیارد متر مکعب آب/ برای ترمیم سد چه می‌توان کرد؟

تنها یکی از دریچه‌های خروجی پایین کار می‌کند که آب را با فشار به بیرون پرتاب می‌کند و پرنده‌ها بالا سر آن پرواز می‌کنند.

سرویس بین الملل فردا: سی ان ان اخیرا در گزارشی به وضعیت بحرانی سد موصل پرداخته است که در ادامه می خوانید: تنها یکی از دریچه‌های خروجی پایین کار می‌کند که آب را با فشار به بیرون پرتاب می‌کند و پرنده‌ها بالا سر آن پرواز می‌کنند. 

این سد موسل است که برخی متخصصین می‌گویند، از خطرناک‌ترین سدها در دنیا است. این سد در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادی کامل شده و در آن زمان یک ضرورت بود. زیرا ترکیه در حال ساختن سدهای خود در بالای مسیر آب بود و دولت وقت به ریاست صدام حسین می‌ترسید با کم آبی مواجه شوند. این سد با ۳.۲ کیلومتر عرض و ۱۱۳ متر ارتفاع، بزرگ‌ترین سد و نیروگاه برق-آبی عراق است که برق هزاران خانه را تامین می‌کند.  

فقط یک مشکل وجود دارد. این سد روی سنگ گچ نرم ساخته شده که دائما در حالا فرسایش بوده تعمیرات زیرزمینی برای کم کردن خسارت و حفظ پایه‌های سد بی‌وقفه در حال انجام است.  

گذرگاهی طولانی و خنک متنهی به زیر سد می‌شود که به یک تونل پهن‌تر و تاریک‌تر ختم می‌شود. صدای ماشین آلات به صدا برخورد می‌کند و برمی‌گردد و هوای آنجا پر از دوده گازولین است. 

ماشین آلات در حال حفر سوراخ‌هایی هستند که روزانه با بتن پر می‌شود. به این فرآیند دوغاب ریزی می‌گویند.

به طور میانگین روزانه حدود دو تن بتن در سوراخ‌ها در تمام ۲.۲ کیلومتر مسیر سد پمپاژ می‌شود تا پایه‌های آن جامد سفت شود.

اما سال‌ها بی‌توجهی به دلیل نبود بودجه، فساد اداری و بوروکراسی باعث شده روند تعمیر سد خوب پیش نرود و مشکلات امنیتی عراق باعث شده شرکت‌های بین المللی و تخصص و فناوری پیشرفته آن‌ها به کمک سد نیاید. 

اخیرا دولت آمریکا در پیامی امنیتی گفته که اگر سد خراب شود، موسل تا چند ساعت بعد از شکستن، تا ۲۱ متر زیر آب می‌رود. شهرهای کناب رود مانند تکریت، سامرا و بغداد نیز ممکن است تا ۲۴ الی ۷۲ ساعت بعد از شکستن تا سطح قابل توجهی زیر آب بروند. آمریکایی‌ها پیش‌بینی می‌کنند جان حداقل ۱.۵ میلیون نفر در خطر است.


در ماه اوت ۲۰۱۴ داعش کنترل این سد را به دست آورد و ۱۰ روز آن را در دست داشت. بیش از ۱۵۰۰ خدمه سد و خانواده‌های آنان نیز با بالا گرفتن درگیری گریختند.  

زمانی که اولین تیم برای بررسی خرابی بازگشت، راننده آن با ورود به یک حمام تله گذاری شده جان داد. پس از آن، تیم بررسی تا پاک‌سازی منطقه توسط گروه‌های تخریب پیشمرگه از منطقه خارج شدند. اشغال داعش، غارت، ماشین آلات تخریب شده و کمبود خدمه باعث شد دوغاب ریزی ۴۵ روز متوقف شود. 

مدیر سد، ریاد النائمی متوجه شد اوضاع بسیار وخیم است اما گفت که مطمئن است تیم او نقاط ضعف در پایه‌های سد را تعمیر کرده‌اند. 

اما آمریکا درباره کیفیت و کمیت دوغاب ریزی شک داشت و می‌ترسد شکاف‌های زیر سد باعث تخریب آن شود. متخصصین نیز هشدار دادند که تعمیرات مورد نیاز باعث افزایش فشار به بافت سد شده است.

در سال ۲۰۱۵ آمریکا سنسورهایی را برای زیر نظر گرفتن ثبات ساختار سد نصب کرد. نائمی می‌گوید تمهیدات مورد نیاز صورت گرفته و تخریب احتمالی سد آن گونه که گزارش شده تبعات شدیدی نخواهد داشت. 

او می‌گوید، سطح دریاچه از ۳۳۰ متر بالاتر از سطح دریا به ۳۱۹ متر رسیده است و این سطح امنی است. اگر سد در سطح ۳۳۰ بالاتر از سطح دریا تخریب شود بله، شهر موصل به کلی زیر آب خواهد رفت اما در سطح فعلی تاثیر حداقلی بر موصل خاهد داشت. اما روستاهای در کناره دجله زیر آب خواهند رفت.

اما این یک توازن شکننده است زیرا با آب شدن برف‌های زمستان، سطح دریاچه بالا می‌رود و کار کردن تنها یک دریچه پایین سد، مشکلات دوچندان خواهد شد و باعث می‌شود فشار ناهگن به پایه‌های سد بیاید و موج‌هایی که به وجود آمده باعث می‌شوند در کناره رود دجله، فرسوده شود. 

یک تیم عراقی سعی کرد تا خروجی مسدود شده را بعد از شکستن در ۲۰۱۳ تعمیر کند اما باعث شد اتاق کنترل را آب فراگرفته و دو کارمند داخل آن غرق شوند. 

در آخر، دولت عراق با توجه به وضعیت به وجود آمده، بوروکراسی کشورش را به حرکت درآورد و قراردادی به ارزش حدود ۲۷۳ میلیون یورو با یک شرکت ایتالیایی بست. ایتالیایی‌ها تجهیزات جدید خواهند آورد و وظیفه دارند تعمیرات را انجام داده و خدمه را آموزش دهند. اما هیچ کدام از این اقدامات هنوز صورت نگرفته‌اند. 

در حال حاضر، در کشوری که هیچ چیز قابل پیش بینی کامل نیست، بهتر است که برای بدترین شرایط، نقشه‌ای داشت.