تهدید نظامی یا بلوف سیاسی؟
دلارام عظیمی*
تاریخ انتشار : شنبه ۵ اسفند ۱۳۹۱ ساعت ۱۱:۳۸
دو هفته پیش دولت کرهشمالی با اعلام رسمی سومین آزمایش هستهای زیرزمینی، از موفقیت کامل این آزمایش خبرداد.
این آزمایش که در عمق یک کیلومتری زمین انجام شد، همانند دو آزمایش قبلی دیگر موجب وقوع زمینلرزهای به قدرت 4/9ریشتر شد که از نگاه کارشناسان معادل قدرت انفجار هستهای شش یا هفت کیلوتنی بوده است. برنامههای هستهای کرهشمالی طی20سال گذشته به یکی از نگرانیهای عمده جامعه بینالمللی تبدیل شدهاند.
این کشور تاکنون سه آزمایش زیرزمینی هستهای انجام داده و گفته شده که آزمایش سوم حاصل انفجار یک قطعه هستهای مینیاتوری بوده که نسبت به بمبهای قبلی کوچکتر وسبکتر اما از قدرت انفجاری بیشتری برخوردار بوده است.با توجه به اینکه کرهشمالی سابقه پرتاب موشکهای دوربرد را دارد که آخرین نمونه موفقیت آمیز آن درماه دسامبر گذشته رخ داد، انجام این آزمایش نگرانی جوامع جهانی در مورد اینکه پیونگیانگ درصدد است تا قطعات کوچک هستهای را روی موشکهای دوربرد خود نصب کند، افزایش داده است.حتی طی هفتههای قبل از وقوع آزمایش این احتمال مطرح شده بود که شاید این تست با به کارگیری اورانیوم صورت بگیرد که در واقع نشانی از افزایش قابلتوجه قدرت هستهای کرهشمالی خواهد بود.
آزمایشهای اول ودوم هستهای
روز 9اکتبر سال 2006کرهشمالی با انجام نخستین آزمایش هستهای خود، نهمین کشوری نام گرفت که به بمب هستهای دست یافت البته قدرت انفجار هستهای رخ داده کمتر از پیشبینیهای صورت گرفته بود و حتی برخی از کارشناسان آمریکایی از احتمال شکست این آزمایش خبر دادند.قدرت این آزمایش معادل انفجار بمبی کمتر از یک کیلوتن اعلام شد که کمتر از یک دهم اندازه بمبی بود که در سال 1945در هیروشیما انداخته شد.بر همین اساس شک و شبهاتی درمورد میزان پیچیدگی تکنولوژی وتأثیر سلاحهای این کشور مطرح شد.کرهشمالی پیش از این انفجار، تولید سلاحهای هستهای را تأیید و حتی قصد وغرض خود از این آزمایش هستهای را در تاریخ سه اکتبر اعلام کرد و بدینترتیب نخستین کشوری نام گرفت که پیش از انجام آزمایش هستهای درمورد آن هشدار داده است.
بعد از وقوع این آزمایش اعلام شد که دولت چین 20دقیقه قبل از انجام آن در جریان این تصمیم قرارگرفته و از طریق سفیر آمریکا در پکن این خبر را خیلی فوری به اطلاع جورج بوش رسانده است. نخستین آزمایش هستهای کرهشمالی حاصل انفجار پلوتونیوم بود و مقامات امنیتی آمریکا هم با بررسی و تجزیه ذرات معلق رادیواکتیو در روزهای بعدی، انجام این آزمایش را تأکید کردند.سازمان ملل در پاسخ به این اقدام تحریمهای نظامی و اقتصادیای علیه کرهشمالی وضع کرد.درتاریخ بیست وپنجم میسال2009کرهشمالی دومین آزمایش هستهای را انجام داد.این آزمایش که زمین لرزهای به قدرت 4/7ریشتر در عمق 10کیلومتری زمین و معادل قدرت انفجار یک بمب 10 تا 20کیلو تنی ایجاد کرده بود، از سوی کارشناسان زلزلهنگاری کرهجنوبی و آمریکا هم تأیید شد.
بهدنبال این تست که بهمراتب قدرتمندتر از آزمایش اول بود، پیونگ یانگ چندین آزمایش موشکی دوربرد انجام داد و تمامی موشکهای آزمایش شده قابلیت رسیدن به مرزهای آمریکای شمالی را داشتند.شورای امنیت سازمان ملل بعد از انجام آزمایش دوم هستهای کرهشمالی، با انتشار قطعنامه 1874این اقدام را محکوم و تحریمهای سنگینی علیه این کشور تصویب کرد.به باور کارشناسان سیاسی، آزمایش هستهای دوم با هدف اعلام این نکته که حتی در یک دوره بحرانی و ضعف احتمالی هم این کشور قصد چشمپوشی از برنامه هستهای خود را ندارد، صورت گرفته بود.هردوی این آزمایشها در منطقه پونگی ری که در نقطهای دورافتاده در شرق این کشور واقع شده، رخ داده بودند.
تغییر در شیوه هشدار
دولت کیم جونگ اون سومین آزمایش هستهای خود را در یک مقطع حساس زمانی برای کشورهای منطقه شرق آسیا انجام داد.درخیلی از کشورهای این منطقه نظیر ژاپن، رهبران سیاسی به تازگی تغییر کردهاند و درکشورهایی همچون چین و کرهجنوبی انتقال رسمی قدرت بهزودی صورت خواهد گرفت.درپی واکنش و ابراز نگرانی جامعه جهانی بهخصوص ایالات متحده و چین به چنین اقدامی، کرهشمالی مدعی شد که پیشتر به دولت واشنگتن درمورد انجام این آزمایش هشدار داده ولی تاریخ و زمان دقیق آن را اعلام نکرده بود.
پیونگ یانگ از اعلام اینکه چه زمانی واشنگتن این خبر را دریافت کرده بود، خودداری کرد. اعلام این خبر از طریق دفتری در نیویورک،محل ردوبدل شدن پیامهای تلفنی و فکسهای ارسالی میان دو کشور- بهرغم عدموجود هرگونه رابطه دیپلماتیک میان آنها، صورت گرفت.ابهامات در مورد صحت و سقم این خبر زمانی بیشتر شد که کرهجنوبی تأکید کرد دولتهای آمریکا، چین و روسیه 14ساعت پیش از وقوع این آزمایش از این تصمیم کرهشمالی مطلع شده بودند.
اما برخلاف آنچه در مورد آزمایشهای اول و دوم رخ داده بود، پیونگ یانگ به جای اینکه ابتدا چین را درجریان این اقدام قرار دهد، شب قبل از انجام آزمایش، از طریق ارسال فکس بهصورت همزمان به این سه کشور، آنها را از قصد و غرض خود مطلع کرده بود.کرهجنوبی هم از طریق آمریکا درجریان این ماجرا قرارگرفت.ضمن اینکه چند هفته پیش از اینکه سومین آزمایش هستهای کرهشمالی انجام شود،گمانهزنیهای متعددی در مورد قریبالوقوع بودن این اقدام صورت گرفته بود و به همین دلیل انتشار این خبر خیلی هم غافلگیرکننده بهنظر نمیرسید.
چین در دوراهی تصمیمگیری
درمیان کشورهایی که نسبت به این اقدام پیونگیانگ ابراز نگرانی کردهاند، چین بهرغم فراخوانی سفیر کرهشمالی در پکن برای ابراز مخالفت با این آزمایش، مواضع متفاوتی را نسبت به دیگر کشورها دنبال میکند. رهبران جدید چین راه تقابل شدید با همسایهای که با آن مرزهای مشترک طولانی و رابطه تجاری رو به رشدی دارند را دنبال نمیکنند و سیاست و اولویتهای پکن در مورد کرهشمالی با ایالات متحده و کرهجنوبی و ژاپن، همپیمانان اصلی واشنگتن در شرق دور تفاوتهای عمدهای دارد.
در واقع بیثباتی در مرزهای مجاور درمقایسه با برنامه هستهای کرهشمالی، بهمراتب نگرانیهای بیشتری برای دولت چین ایجاد میکند و کارشناسان سیاست خارجی در این کشور معتقدند که چین همواره نگران سقوط زودهنگام دولت کرهشمالی و هجوم بیامان پناهندگان یا ناآرامیهای، در مرزهای مشترک بوده و به همین دلیل از دیرباز نسبت به برنامه هستهای آنها نرمش و ملاحظه بیشتری نشان میداده است.چین نهتنها خواهان جنگ با کرهشمالی نیست بلکه از هیچگونه تغییر درسیاست اداره این کشور که به نفع آمریکا خواهد بود، استقبال نمیکند.با توجه به چرخش سیاستهای نظامی آمریکا از خاورمیانه به شرق آسیا، چین متوجه تهدیدی جدید در این منطقه شده و ایالات متحده هم بهمنظور متوقف کردن برنامههای هستهای کرهشمالی بهطور غیرمستقیم به پکن فهمانده که در راه تحقق این هدف باید همچون کرهجنوبی و ژاپن همکاریهای لازم را داشته باشد.
توان نظامی کرهشمالی
اگرچه کرهشمالی از خیلی لحاظ همچنان درانزوای کامل جهانی قرار گرفته، اما تنها دلیلی که باعث شده جامعه جهانی هرگز این کشور آسیای شرقی را فراموش نکند، قدرت نظامی و برنامه هستهای پیونگیانگ است. ارتش کرهشمالی از 1/2میلیون سرباز تشکیل شده که با احتساب نیروهای ذخیره دوبرابر میشوند و 3/5میلیون نفر دیگر هم در حال آموزش در پایگاههای نظامی برای دفاع از شهرهای این کشور درصورت تهاجم خارجی هستند. بهعبارت دقیقتر بیش از پنج میلیون شهروند کرهشمالی که یک چهارم جمعیت این کشور را شامل میشوند، آموزش نظامی دیدهاند.چنین ساختاری برای رژیم پیونگیانگ امکان کنترل کامل شرایط را در زمان وقوع جنگ و درگیری نظامی فراهم میکند.ارتش این کشور به 7500تانک و شش هزار مسلسل که البته تکنولوژی آنها به دهه70میلادی برمیگردد، مجهز است.قدرت نیروی هوایی به لطف جتهای میگ 29روسی به روزتر بهنظر میرسد و البته 650هواپیمای دیگر را هم باید به ناوگان هوایی آنها اضافه کرد. نیروی دریایی کرهشمالی هم 700ناو جنگی مجهز به مینهای زیردریایی برای عملیات ویژه دراختیار دارد.
اما آنچه کشورهای همسایه این کشور را بیشتر ترسانده سلاحهای استراتژیک توسعه یافته پیونگیانگ هستند. توپهای قدیمی 152میلیمتری روسی این کشور که در غارها نگه داشته میشوند، قادرند با گلولههای شیمیایی سئول را مورد هدف قرار دهند. کرهشمالی از هزار موشک بالستیک و موشکهای هواسونگ با شعاع حرکتی 300تا 700کیلومتر برخوردار است و موشکهای نودونگ تا شعاع 1500کیلومتر حرکت میکنند و دهها موشک تاپدونگ هم قادرند تا ششهزارکیلومتر دورتر از محل شلیک پرواز کنند. همه این موشکها قادر به حمل کلاهکهای شیمیایی و هستهای هستند. نیروی هوایی کرهشمالی از شش هزار نیروی نظامی برخوردار است و نیروی دریایی آن هم از 15هزار سرباز شکل گرفته است. کرهشمالی 12زیردریایی کلاس فاکس تروت و گلف درسال 1993خریداری کرده بود.
درمورد قدرت هستهای این کشور اطلاعات دقیقی در دسترس نیست ولی کارشناسان آمریکایی گفتهاند که این کشور دستکم هشت بمب اتمی دراختیار دارد. بهخصوص که احتمال استفاده از کلاهکهای هستهای روی موشکهای دوربرد از سوی این کشور تهدید بزرگی برای جامعه جهانی محسوب میشود. پیونگیانگ دسامبر گذشته دومین آزمایش پرتاب موشک دوربرد خود را با موفقیت انجام داد که توانایی دسترسی به سواحل غربی آمریکا، هاوایی، استرالیا و اروپای شرقی را دارا بود. پیش از آن آزمایشی درماه آوریل انجام گرفته بود که به شکست منجر شد و موشک پرتاب شده با برد 10هزارکیلومتر بر فراز دریای زرد متلاشی شد.
اما پیشتر در سال 1998پرتاب موشکی با برد 2500کیلومتر توجه جهانیان را نسبت به قدرت نظامی این کشور جلب کرده بود.سال 2006موشکی با برد 6700کیلومتر پرتاب شد و درآوریل 2009و قبل از آزمایش هستهای دوم، موشک دیگری بر فراز اقیانوس آرام به پرواز درآمد که برد بیشتری نسبت به موشکهای قبلی داشت.